Sosyal girişimciliğe genel bakış ve Türkiye’deki örnekler

Girişimcilik nedir, girişimci nasıl olunur soruları sorulduğunda “verimlilik” ve “kâr” kavramlarından bahsediliyor. Sosyal girişimcilik, girişimciliğin yalnızca üretim faktörlerini bir araya getirmek ve fırsatlardan istifade ederek kâr elde etmek olmadığını gösteriyor.  

Girişimcilik türleri arasında bulunan sosyal girişimcilik, girişimciliğin unsuru “kâr” ile sivil toplum kuruluşlarının unsurları “toplumsal fayda”, “iyi niyet”, “özveri” kavramlarını harmanlıyor. Bir başka ifadeyle sosyal girişimcilik, toplumsal ideallerle yönetim becerilerini harmanlamayı ifade ediyor. Peki, Türkiye’de sosyal girişimlerin durumu nedir?

“Girişimcilikte büyümek veya para kazanmak değil, toplumsal fayda esastır” görüşüne dayanan sosyal girişimcilik, toplumsal sorunlara çözümler geliştirilmesine ve sistemlerin dönüştürülmesine olanak tanıyor. Sosyal girişimcilik sayesinde özel sektörde de toplumsal fayda sağlamaya yönelik girişimlerde bulunuluyor.

Girişimcilik ve sosyal girişimcilik farkları

Girişimcilerin en önemli özellikleri bir ticari işletmenin riskini üstlenmesi olarak öne çıkıyor. Bu açıdan sosyal girişimci ve ticari girişimci farklılık gösteriyor. Ticari/ geleneksel girişimci ve sosyal girişimcinin arasındaki farklılıkları şöyle sıralayabiliriz:

• Girişimci yeni ihtiyaçlara odaklanırken sosyal girişimci yeni yaklaşımlarla uzun dönemli amaçlara yöneliyor.
• Girişimciler pay sahipleri ve kendi adlarına risk alırken sosyal girişimciler paydaşlar adına risk alıyorlar.
• Girişimciler iş veya işletme yaratmaya çalışırken sosyal girişimciler değişim yaratmaya çalışıyor.
• Girişimciyi yeni iş kurma, kendi işine başlama ve finansal kazanç elde etme düşüncesi motive ederken sosyal girişimcinin motivasyon kaynağını sosyal değişim ve kendi müşteri grubunun gelişimi motive ediyor.
• Girişimcilerin risk tercihi para ve saygınlık kazanmaya dönükken sosyal girişimciler sivil toplum ihtiyaçlarını karşılamak için risk alıyor.
• Girişimcilerin temel amacı kâr sağlamak olurken sosyal girişimciler kâr amaçlı aktivitelere katılsalar da kâr sağlamayı araç olarak görüyorlar.

Sosyal girişimcilik çeşitleri

Sosyal girişimcilikte topluma fayda sağlamak için ticari girişimciliktekinin aksine sermaye açısından rahat olmak gerekiyor. Bu bağlamda sosyal girişimcilik çeşitleri şöyle sıralanabilir:

• Kar amacı gütmeyen sosyal girişim: Bu sosyal girişimcilik türünde amaç piyasa ya da devlet tarafından sunulmayan bir hizmeti karşılamak.
• Kar amacı güden sosyal girişim: Temel amaç kar maksimizasyonu değil; girişimi büyütmek ve daha fazla insana ulaşabilmek. 
• Hibrit sosyal girişim: Bu sosyal girişimcilik türünde giderler ürün veya hizmet satılarak karşılanıyor.

Türü fark etmeksizin sosyal girişimcilikte sürdürülebilir bir miras bırakmak, toplumun ihtiyaçlarına cevap vermek ve ekonomik menfaat olmadan dünyayı daha iyi bir yer haline getirmek mümkün oluyor.

Türkiye’de sosyal girişimcilik

Türkiye’de sosyal girişim kavramı daha çok akademisyenler, sivil toplum kuruluşları, politika yapıcılar ve uygulayıcılar tarafından ilgi görüyor. Türkiye’de sosyal girişimcilik ilk olarak Osmanlı Devleti döneminde “Şirket-i Hayriye”nin kurulmasıyla başladı. Günümüzde modern anlamda sosyal girişimciliğin başlangıcının 2004’te Ashoka ile başladığı biliniyor. Günümüzde özel şirketlerde de sosyal girişimler olduğu görülüyor. Türkiye’de Fazla Gıda, Otsimo, Givin, Kitapmatik, Askıda Ne Var, WeWalk, SosyalUp ve İhtiyaç Haritası gibi sosyal girişimcilik örnekleri öne çıkıyor.